Artukuł opisujący dzieje Węgorzyna dostęny pod linkiem : http://spwegorzyno.republika.pl/formularz.htm
Węgorzyno.
Miasto rozciągające się na przestrzeni ponad 2,5 km wzdłuż dróg ze Stargardu Szczecińskiego i Choszczna do Łobza, Reska oraz do Drawska Pomorskiego przy linii kolejowej Runowo Pomorskie – Chojnice, na zachodnim i północnym brzegu jeziora Węgorzyno. Wysokość 79 – 134 m.n.p.m. Nazwa topograficzna od: węgorz (poławiany w jeziorze), Vangheryn (1338r.), Wangeryn (1414r.), nazwa niemiecka Wangerin, nazwa przejściowa Węgorzyn. Mieszkańców 2970 – stan na 31.12.2006r., pow. 682 ha. Urząd Miejski, poczta, bank spółdzielczy, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, straż pożarna, posterunek, policji, szkoła podstawowa, gimnazjum, przedszkole, biblioteka publiczna, przychodnia rejonowa, apteka, stacja benzynowa, PKP, PKS.
Źródła archeologiczne poświadczają istnienie na tym terenie w X – XII w. Grodu słowiańskiego. Borkowie przed 1348 r. zbudowali tutaj zamek, usytuowany na sztucznym nasypie. Składał się z domu mieszkalnego i umocnień których, odtworzenie jest dziś niemożliwe. W XIV w. w pobliżu zamku powstało miasto lokacyjne. Prawa miejskie (lubeckie) Węgorzyno otrzymało przed 1460 r. (wg Rosponda w 1400 roku). W 1593 roku wielki pożar zniszczył miasto, prawdopodobnie wtedy zniszczeniu uległ zamek. W średniowieczu ludność trudniła się rolnictwem, hodowlą, rybołowstwem oraz rzemiosłem. Ten stan rzeczy nie zmienił się i w okresie późniejszym. Dopiero w XVIII w. rozwinęło się kowalstwo, bednarstwo, stolarstwo. W drugiej połowie XVI w. mieszkańcy miasta zmuszeni byli przez Borków do odrabiania pańszczyzny (orka, służba piesza) w takim zakresie jak chłopi, od czego uwolnił ich w 1569 r. wyrok księcia Barnima IX, do którego złożyli skargę.
W 1598 r. na koszt mieszczan zbudowany został kościół parafialny. W roku 1615 przy okazji odlania dzwonów i budowy wieży dochodzi do zatargu między mieszczanami a patronem kościoła Joachimem Borke (m.in. skuto napis na dzwonie fundowanym przez mieszczan).
W 1798 roku Węgorzyno liczyło 645 mieszkańców, w 1783 roku – 633, w 1798 roku – 772, w 1840 roku – 1395, w 1849 roku – 1962, w 1858 roku – 2422, w 1861 roku – 2397, w 1867 roku – 2412. W 1783 roku było w mieście 134 domów mieszkalnych, a w 1866 roku – 228 domów mieszkalnych, 372 budynków gospodarczych i 47 budynków przeznaczonych do produkcji rzemieślniczej. Z budowli użyteczności publicznej w 1866 roku istniały: ratusz (plany nowego budynku sporządził architekt Jüterbock w 1805 roku jednak z powodu wojny budowa nie doszła do skutku. W 1814 roku zawalił się stary ratusz. W 1815 roku zbudowano nowy, mieściła się tam również cześć szkoły oraz areszt, szkoła w odbudowanym i przebudowanym w 1838 roku budynku dawnego ratusza, kościół i plebania, dom gminy żydowskiej (od 1832r.), remiza strażacka, dom dla ubogich. Miasto miało dwa cmentarze ewangelicki i żydowski. W 185 roku wybrukowano i oświetlono ulice, a domy oznakowano jednolitą numeracją.
W drugiej połowie XIX w. Węgorzyno miało 10 jarmarków. W 1867 roku 37% ludności pracowało w rolnictwie i leśnictwie, 38% w rzemiośle, 11% w handlu. 1 listopada 1877 roku oddana została do użytku linia kolejowa Runowo Pomorskie – Drawsko Pomorskie.
W 1885 r. miasto liczyło 2518 mieszkańców, w tym 2391 ewangelików, 100 żydów, 8 katolików; było 246 domów mieszkalnych. Po 1900 roku powstały dwa młyny, gazownia, wodociągi, mleczarnia, fabryka maszyn. Miasto rozbudowało się wzdłuż drogi do Łobza i Runowa. W 1919 roku liczyło 2932, w 1920 roku – 3000, w 1931 roku 3300, w 1937 roku – 3550, a w 1939 roku – 3554 mieszkańców. W okresie międzywojennym propagowane było jako ośrodek sportów wodnych, wędkarstwa i łowiectwa. Czynne były 4 hoteliki., w tym jeden miejski, liczące ponad 30 miejsc. Miasto jako jedyne w powiecie Resko posiadało komunalne ujecie wody (przy drodze Drawsko Pomorskie). W czasie II wojny światowej był tutaj obóz pracy przymusowej (przy zbiegu ulic Drawskiej i Południowej, obecnie Zakład Pagok Meble). Podczas działań wojennych spłonęło Stare Miasto, zniszczeniu uległo także kilka zakładów drobnego przemysłu. Miasto zostało wyzwolone 2 marca 1945 roku przez Armię 1 Frontu Białoruskiego.
Po wojnie odbudowano wodociągi i kanalizację, kilka drobnych zakładów przemysłu spożywczego, m.in. młyn, krochmalnię, gorzelnię oraz kilka warsztatów rzemieślniczych. Wybudowano szkołę – Pomnik 1000-lecia, lecznicę dla zwierząt, stadion, placówki handlowe i restaurację, zakład mechanizacji KPGR, bazę Oddziału ZGKiM. Ukończono budowę oczyszczalni ścieków.
