Anna Brodzińska 

Węgorzyno położone jest w powiecie łobeskim, w województwie zachod-niopomorskim. Jego początki sięgają wczesnego średniowiecza, źródła potwier-dzają istnienie grodu słowiańskiego w okresie od X do XII w. Przeszłość miasta jest stosunkowo mało znana, prawdopodobnie związana była z łobesko - węgo-rzyńską linią Borków. W XV w. Węgorzyno na pewno było własnością Borków, a pierwszym znanym z imienia właścicielem był w roku 1354 Heninghus Borke de Wangerin.
Lubeckie prawa miejskie Węgorzyno otrzymało prawdopodobnie około XV w. Wg Rosponda było to w roku 1400, ale najczęściej spotykaną datą jest rok 1460 lub nieco wcześniej. Trudności w ustaleniu dokładnego terminu lokacji wynika-ją stąd, że stare dokumenty uległy spaleniu podczas wielkiego pożaru w 1593r.
 Obecnie STATUT GMINY WĘGORZYNO, rozdział 1, § 4, punkt 1 mó-wi: herbem Gminy Węgorzyno jest: na niebieskim tle pas złocisto – żółty w środkowej części herbu, u góry i na dole na niebieskim tle gałązki z liśćmi za-kończone pięciopłatkowymi kwiatami w kolorze czarnym.
Jednak nie od  początku Węgorzyno posiadało taki właśnie herb.
Najstarszymi znakami miast były pieczęcie, które pojawiły się na ziemiach pol-skch w drugiej połowie XIIIw., najwcześniej na Śląsku i Pomorzu. Pieczęcie ogólnomiejskie stanowiły  podstawowy wzorzec ikonograficzny dla przyszłych godeł herbowych. Na pieczęciach większości miast księstwa zachodniopomor-skiego znajdował się wizerunek gryfa, który przedstawiany był bez korony, zwrócony w lewą stronę, z ogonem zagiętym w kształcie litery „s”, barwy czer-wonej, w białym polu. Umieszczona na dokumencie pieczęć była oznaką samo-rządu, oznaczano nią własność miejską oraz symbolizowała ona niezależność i samodzielność miasta. Rysunek umieszczony na pieczęci był powszechnie ro-zumiany i zastępował podpis. Pieczęcie stanowią więc podstawę do wiedzy o herbie miasta.
 Istnieje zróżnicowanie poglądów w kwestii genezy i samego pojęcia her-bu miejskiego. Powszechnie ich genezę wiąże się z XIII-wieczną akcją lokacyj-ną, choć rozwój herbów w różnych miastach przebiegał w różny sposób. Poja-wiły się herby miejskie, nadane przez panujących w tzw. przywilejach herbo-wych, herby powstały także na drodze wyboru przez radę miejską lub wójta. W większości przypadków wzory herbów miast polskich ustaliły się w okresie od XVI do XVIII w.
Współcześnie ustawa z dnia 8.03.1990 r. o samorządzie terytorialnym ( DzU nr 16/90 poz.95) zezwala  radom gmin i miast na podejmowanie uchwał dotyczą-cych herbu.
Herb miejski w wersji podstawowej składa się z dwóch elementów: tarczy i godła, które w ujęciu współczesnych jest wyobrażeniem ikonograficznym uło-żonym z samodzielnych nośników informacji. W wersji ozdobnej – reprezenta-cyjnej ma poza tarczą  elementy dekoracyjne o charakterze uzupełniającym ( np. korony, dewizy, wstęgi orderowe, trzymacze itp.). Dawne herby cechuje stoso-wanie pojedynczych godeł w jednolitych polach tarczy.
Wizerunki w herbach XV-wiecznych posiadały cechy gotyckie, a w XVI w. dominowały już wpływy renesansowe. Wizerunki herbów przedstawianych w dokumentach z XV i XVI w. umieszczano w polu prostokąta lub kwadratu otoczonego złotą lub srebrną bordiurą. Barwa prostokąta kontrastowała z barwą herbu. W dokumentach widoczne jest zróżnicowanie pod względem jakości wy-konania herbów nadawanych małym miastom, które pokryte były gorszą farbą, od herbów dużych miast. Najczęściej wykorzystywano motywy z wcześniej-szych pieczęci miejskich, niekiedy umieszczano herb władcy. Często obrazowo przedstawiano nazwę miasta. W herbach małych miast najczęściej nie występo-wały wizerunki klejnotów, inicjałów. Czasem umieszczano w nich wizerunki religijne i kościelne związane bezpośrednio z miastem lub też nie. Często znaj-dowały się one ponad tarczą, pełniąc rolę trzymaczy herbowych. Odzwiercie-dlenie w herbach znajdowało także naturalne otoczenie miast oraz główne zaję-cia jego mieszkańców.
Herb Węgorzyna jest trudny do zidentyfikowania, jego pochodzenie nie jest wyjaśnione, Tadeusz Białecki zakwalifikował go do dwóch grup herbo-wych: jednej - z godłami będącymi równocześnie znakami założycieli – lokato-rów i innej – herbów przypadkowych, niejasnych, których sens nie dał się do-tychczas wyjaśnić w sposób nie budzący wątpliwości.
Rozbieżność ta wynika stąd, że na pieczęci miejskiej Węgorzyna, której powstanie Otto Hupp ustalił na XIV w., a co potwierdza styl rysunku oraz litery majuskułowe napisu, umieszczony był przed drzewem biegnący wilk z opaską na szyi i koroną na głowie. Herb umieszczony na tej pieczęci, wilk z opaską na szyi i koroną , był godłem rycerskim panów Borków. Taki sam wilk widniał w pieczęci Łobza, więc dla odróżnienia w Węgorzynie dodano drzewo, jakby na pamiątkę, że miasto zostało zbudowane na miejscu dawnej puszczy. Napis na tej pieczęci +SECRETUM ADVOCATI : WANGRIN  świadczy, że była to pieczęć wójtowska (advocati). Wynika stąd, że skoro istniała pieczęć wójtow-ska, musiała istnieć także pieczęć miejska, która nie została jednak odnaleziona.
Interesujące jest to, że na późniejszych pieczęciach nie powtarza się ani razu wilk Borków, znajduje się na nich herb zupełnie inny. Zmiana wizerunku her-bowego nastąpiła w XVI w. Odtąd w polu środkowym znajduje się tarcza pusta, poziomo przepasana wstęgą. Ponad tarczą umieszczono datę 150. r., w miejscu ostatniej cyfry umieszczono kropkę. Pieczęć tę odnalazł Dannenberg, ale praw-dopodobnie oryginał pieczęci nie został dokładnie odciśnięty. Ciekawy jest tu także napis +SIGILLUM •REIPUBL. WANGERIN, który nazywa Węgorzyno republiką, a nie miastem (civitas). Nie obserwujemy tego w żadnym z okolicz-nych miast. Przede wszystkim zaś, wizerunek ten nie przypomina w niczym herbu Borków.
Tarcza przepasana wstęgą sugeruje, że miasto przeszło z rąk Borków do innego rodu rycerskiego i musiało zmienić swą pieczęć. M. Gumowski sugeruje, że mogli to być panowie Płotowscy, gdyż jeden z nich – Waderin de Plote – uży-wał sygnetu z takim godłem. Czynnikiem potwierdzającym tę tezę może być imię możnego, zbliżone do nazwy miasta. Zmiana właścicieli musiała nastąpić w XIV – XV w., co odpowiadałoby temu, że pieczęć tę wykonano na początku XVI w.
Z napisu innej pieczęci, na której widnieje data 1595, wynika, że panami miasta był rzeczywiście ród panów Płotowskich.
 Pewna zmiana wizerunku widoczna jest na pieczęci, której powstanie ustalono na XVII lub XVIII w. W polu środkowym pieczęci znajduje się otoczona wień-cem kwiatów i nakryta koroną tarcza przepasana wstęgą z pustymi polami. No-wością jest tu przybranie tarczy w kwiaty dookoła. Istnienie tej pieczęci dowo-dzi, że herb miasta był prywatny, początkowo należał on do Borków, a później do panów Płotowskich. Należy jednak liczyć się z tym, że wiele pieczęci zaginę-ło, a te które odnaleziono nie zawsze są dokładne i wyraźne. Często, gdy miasto posiadało kilka pieczęci występowały problemy przy wyborze właściwego godła herbowego. Są trzy grupy badaczy mających odmienne zdanie na ten pogląd: pierwsza grupa, uważa że właściwym herbem jest ten, który miasto obrało zaraz po lokacji; druga grupa, do której należy m.in. Otto Hupp , twierdzi, że użyte powinno być to godło, które figuruje na najnowszych pieczęciach miasta; ostat-nią, trzecią grupę badaczy poparł M. Gumowski, który uważa, że najważniejsze powinno być to godło, które najdłużej figurowało na pieczęciach.
 Tak też stało się w Węgorzynie, gdzie aktualny herb zawiera godło umieszczone w pieczęci przez panów Płotowskich, którzy dłużej zarządzali mia-stem niż Borkowie.
Herb Węgorzyna umieszczony jest w tarczy gotyckiej. W polu tynktury niebie-skiej przedzielonym w złoty pas znajduje się czarny damaskiniaż renesansowy.
Podobnego herbu nie spotykamy w żadnym z okolicznych miast. Wśród pol-skich herbów podobnego używają jedynie miasta Miastkowo i Wyszków.
Z „Alfabetu heraldycznego” P.Dudzińskiego wynika, że pas to znak honoru, na-leżący do figur dostojnych, symbolizujący pas rycerski. Oznacz człowieka, któ-ry stawił czoło przeciwnościom, złym namiętnościom, oznacza też obronę wol-ności. Brak jednak informacji, aby pas w herbie Węgorzyna pochodził od wy-różniającej się osoby.
Problem stanowią barwy herbu. Jest on zbudowany zgodnie z zasadą alternacji, ale pola herbów większości okolicznych są  barwy srebrnej lub ewentualnie zło-tej.
W heraldyce zachodnioeuropejskiej obowiązuje zasada, że barwa złota symboli-zuje delikatność, życzliwość, otuchę, natomiast błękit – pochwałę, piekność i wzniosłość. Natomiast kombinacja tych dwóch barw oznaczać miała radość.
Legenda podaje, że uzasadnieniem tego herbu jest położenie miasta pomiędzy jeziorami. Barwa błękitna miała symbolizować wodę, a złoty pas pośrodku pas ziemi położony pomiędzy jeziorami. Brak tu jednak wyjaśnienie motywu roślin-nego.
Paweł Dudziński w „Alfabecie heraldycznym” informuje, że damaskiniaż, zwa-ny adamaszkiem to wypełnienie wolnego pola tarczy ornamentem geometrycz-nym lub fantazyjnym. Wszedł on w użycie przy stosowaniu na szerszą skalę fi-gur heraldycznych, m. in. właśnie pasów, a także gdy występowała potrzeba wypełnienia wolnej przestrzeni. Rozróżniamy damaskiniaż  gotycki – wzorzysty oraz renesansowy – roślinny. Stanowi on zapożyczenie ze sztuki zdobniczej Bli-skiego Wschodu i nie zostało dotąd wyjaśnione skąd wziął się w herbie Węgo-rzyna.

Bibliografia:
1) Adamczewski M., Heraldyka miast wielkopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2000.
2) Białecki T., Herby miast Pomorza Zachodniego, Szczecin 1991.
3) Bolduan T., Gryf  godło Pomorza, Gdańsk 1971.
4) Dudziński P., Alfabet heraldyczny, Warszawa 1997.
5) Gumowski M., Herby miast polskich, Warszawa 1960.
6) Gumowski M., „Pieczęcie i herby niektórych miast pomorskich”, Przegląd zachodnio-pomorski, t.15, 1971,z.3, s. 131-132.
7) Hupp Otto, Konigreich Preussen: Wappen der Städte, Flecken und Dörfer. Ostpreu-ssen, Westpreussen, Brandenburg, Pommern, Posen, Schlesien. Reprint von 1896 und 1898 Kultsitftung der deutschen Verttiebenen, Bonn 1993.
8) Kosacki Jerzy M., Krzysztoń Jan, Miasto i Gmina Węgorzyno, Szczecin 1991.
9) Plewako A., Wanag J., Herbarz miast polskich, Warszawa 1992.
10) Strzyżewski W., Treści symboliczne herbów miejskich na Śląsku, Ziemi Lubuskiej dziejów Pomorzu Zachodnim do końca XVIII wieku, Zielona Góra 1999.
11) Z dziejów ziemi łobeskiej, pod red. Tadeusza Białeckiego, Szczecin 1997.